Burgerstages voor jongeren, puzzelstuk van geïntegreerd beleid

Daarom zetten achttien Nederlands- en Franstalige Brusselse secundaire scholen allerlei initiatieven op het getouw om leerlingen te vormen rond actief burgerschap, zodat ze kunnen opgroeien tot autonome, verantwoordelijke en solidaire burgers. Eén van die initiatieven is de zogenaamde burgerstage. Het project burgerstage omvat minstens dertig uur vrijwilligerswerk buiten de lesuren en vindt plaats in één van de meer dan 120 socio-culturele partners van de stad. Al sinds 2016 worden deze stages georganiseerd voor alle leerlingen uit het vijfde jaar secundair van het Brusselse stedelijk onderwijs. 

Het project van de burgerstages kadert binnen het strategisch plan 2018 – 2024 ​‘Het openbaar onderwijs, morgen …’. Daarin worden strategische doelstellingen uit het politieke meerderheidsakkoord 2018-2024 naar concrete doelen en acties vertaald. Het departement Openbaar Onderwijs van de Stad Brussel schuift onder meer duurzame ontwikkeling en een participatieve benadering van het werken in en aan de samenleving naar voor. En net op dat kruispunt zorgen de burgerstages voor een maatschappelijke meerwaarde. 

Ans Persoons, schepen van stedenbouw, openbare ruimte, Nederlandstalige aangelegenheden en onderwijs: ​“Dankzij de burgerstage leren de Brusselse jongeren hun stad op een andere manier kennen. Het is de taak van een school om de burgers van morgen op te leiden, jonge mensen die zich volop kunnen ontplooien in een solidaire en tolerante stad. Dit project draagt daartoe bij en het slaat bruggen tussen de school en de rest van de maatschappij.” 

Volwaardig parcours met authentieke leerkansen 

Om voldoende stageplekken te kunnen aanbieden, werkt de stad samen met een lange lijst van partnerorganisaties en openbare diensten. Naast ​‘klassiekers’ als Samusocial, gewestelijke speelplein- en jeugdwerkingen, biblio- en speel-o-theken, het Rode Kruis, de Bond Beter Leefmilieu, het Blauwe Kruis, het Agentschap Integratie en Inburgering, … staan er ook basisscholen, kunstorganisaties en buurtwinkels op de lijst. Voor elk wat wils, dus.

Aan de eigenlijke stage gaat een uitgebreide introductie in de klas vooraf waarbij onderwerpen als burgerschap, solidariteit en vrijwilligerswerk behandeld worden. Daarvoor worden gastsprekers van het Steunpunt Vrijwilligerswerk en van het Kenniscentrum Welzijn, Wonen en Zorg aangesproken. De introductie én de stage vormen samen een volwaardig parcours.

Voor de meeste stagiairs betekent de burgerstage een eerste kennismaking op het terrein. Ze doen een pak ervaring op waarmee ze in het klaslokaal of in het gezin nauwelijks geconfronteerd worden. Tijdens de stageperiode worden sociale vaardigheden aangescherpt en is er veel ruimte voor echte interacties. Leerlingen worden zo buiten de school(m)uren uitgedaagd om zelfstandig te denken en ze krijgen de kans om solidariteit uit te dragen. Bovendien leren ze hun eigen talenten kennen. Zo blijkt uit de getuigenis van Anita Kraja van het atheneum Karel Buls die haar stage deed in de autonome kleuterschool Koningin Astrid. Voor de school, die vanaf de start meestapte in het project, was de hulp van Anita zeer welkom in de buitenschoolse opvang. Anita zelf leerde er veel van: ​“Ik vind kinderen geweldig, hun fantasie is enorm. Ik speelde met de kleuters en tekende met hen. Zo ontdekte ik dat ik goed met kinderen kan omgaan, ook al is dat niet altijd zo evident. Het was een leerrijke en leuke ervaring!”

Win-win-win

De onderdompeling op het terrein zorgt ervoor dat jongeren de waarde van hun maatschappelijke inzet, engagement en ijver inzien. Ze ervaren dat ieder individu op zijn of haar niveau dingen kan veranderen en dat geeft hun zelfvertrouwen een boost. Op het einde van het schooljaar krijgen ze een getuigschrift dat hun cv een extra dimensie kan geven.

Ans Persoons: ​“De zelfontplooiing die zo’n stage oplevert en de inzichten die de leerlingen krijgen, zijn authentiek. Je merkt dat het engagement van de leerling tegenover de stad versterkt. We willen van hen actieve burgers maken en hun betrokkenheid aanwakkeren. We zien echt dat het iets losmaakt.”

Een bijkomend effect is dat ook de samenleving op een andere, positievere manier naar de jongeren kijkt. Bovendien blijven veel jongeren na hun dertig uur stage contact houden met de organisaties en verrichten ze als geïnspireerde enthousiastelingen nog vrijwilligerswerk. Een driedubbele win-win-win dus!

Dit arti­kel ver­scheen in Ima­go, tijd­schrift van ste­de­lijk en gemeen­te­lijk onder­wijs, sep­tem­ber 2022