02/03/2021

Zes maan­den extra onder­wijs bren­gen geen leerwinst

Wat is de invloed van het coro­na­vi­rus op onze onder­wijs­kwa­li­teit? Is er spra­ke van leer­ach­ter­stand en waar situ­eert deze zich? OVSG deed hier­over een onder­zoek in het basis­on­der­wijs. De resul­ta­ten zijn genu­an­ceerd, maar wij­zen voor­al in de rich­ting van een pro­bleem met lezen.

Om poten­ti­ë­le leer­ach­ter­stand te meten, ver­ge­le­ken we toet­sen voor het twee­de tot het zes­de leer­jaar uit de peri­o­de 2012-2016 met een her­me­ting uit­ge­voerd in febru­a­ri 2021. We namen drie domei­nen onder de loep: getal­len­ken­nis, lezen en wereld­ori­ën­ta­tie - his­to­ri­sche tijd. Belang­rijk voor de inter­pre­ta­tie van de resul­ta­ten is dat de toets in 2021 met zes maan­den ver­tra­ging werd afge­no­men. Leer­lin­gen van het twee­de leer­jaar leg­den nu in febru­a­ri de toets af die voor­heen door leer­lin­gen van het eer­ste leer­jaar in juni werd afge­legd. De ver­wach­ting was dan ook dat de resul­ta­ten min­stens gelijk­aar­dig of beter zou­den zijn dan de resul­ta­ten uit de oor­spron­ke­lij­ke meting.

Van groei of voor­uit­gang blijkt ech­ter geen spra­ke: noch voor lezen, noch voor wereld­ori­ën­ta­tie - his­to­ri­sche tijd, noch voor getal­len­ken­nis is er spra­ke van een sig­ni­fi­can­te voor­uit­gang. Dat de cij­fers niet sig­ni­fi­cant dalen, neemt de zor­gen over een moge­lij­ke leer­ach­ter­stand niet weg. Of de oor­za­ken hier­van in de corona­cri­sis lig­gen, is iets wat we niet hard kun­nen maken. Maar dat er werk aan de win­kel is, is een feit.

De gro­te impact van de soci­aal-eco­no­mi­sche samen­stel­ling (SES) van klas­sen, blijkt wél uit de cij­fers: zowel in het ver­le­den als bij de meting in febru­a­ri stel­len we sig­ni­fi­can­te pres­ta­tie­ver­schil­len vast tus­sen SES-groe­pen. Daar­mee beves­tigt deze meting op klas­ni­veau wat ook uit veel ande­re onder­zoe­ken blijkt. De ver­schil­len in pres­ta­ties zijn er zowel op indi­vi­du­eel leer­ling­ni­veau als op klas­ni­veau. Klas­sen met meer SES-leer­lin­gen doen het voor alle leer­ge­bie­den sig­ni­fi­cant min­der goed dan klas­sen met min­der SES-leerlingen.

Voor­al zor­gen om lezen

Wan­neer we de cij­fers voor de ver­schil­len­de leer­ge­bie­den naast elkaar plaat­sen, tonen die een ver­schei­den beeld. Ter­wijl er bij getal­len­ken­nis nog spra­ke is van een dui­de­lijk stij­gend gemid­del­de, zien we voor lezen een omge­keerd beeld. Voor wereld­ori­ën­ta­tie - his­to­ri­sche tijd zien we een sta­tus quo. Dat deze resul­ta­ten niet sig­ni­fi­cant zijn, dwingt ons tot de nodi­ge voor­zich­tig­heid, maar de ten­dens die de cij­fers voor lezen sug­ge­reert, baart toch wel zor­gen en vraagt om ver­der onderzoek.

Gra­fiek 1: De sco­re­ver­schil­len tus­sen de resul­ta­ten bij de ini­ti­ë­le afna­mes in 2012, 2014 en 2016 en de her­af­na­me in 2021 sug­ge­re­ren een nega­tie­ve­re ten­dens voor lezen dan voor getal­len­ken­nis en tijd.

Een meer gede­tail­leer­de ana­ly­se van de ver­schil­len­de leer­ja­ren voor lezen toont een ver­ras­send beeld: ter­wijl leer­lin­gen uit het twee­de leer­jaar het in 2021 sig­ni­fi­cant beter doen dan in het ver­le­den, zien we op het ein­de van het lager onder­wijs net het omge­keer­de beeld. De zes­de­jaars sco­ren nu sig­ni­fi­cant slech­ter dan in 2012. Hier is dus dui­de­lijk werk aan de winkel.

Patriek Del­bae­re, alge­meen direc­teur OVSG: Een­dui­di­ge con­clu­sies trek­ken uit deze bevin­din­gen is niet een­vou­dig. Maar dat er rede­nen zijn tot bezorgd­heid, is wel dui­de­lijk. Ondanks het feit dat deze toet­sen een half jaar later wor­den afge­no­men, zien we geen dui­de­lij­ke voor­uit­gang in de leer­re­sul­ta­ten. Voor lezen lijkt er zelfs spra­ke van een ach­ter­uit­gang. Ver­der onder­zoek is nodig, maar we heb­ben geen tijd te ver­lie­zen om in te zet­ten op het weg­wer­ken van de opge­lo­pen leer­ach­ter­stand, in het bij­zon­der voor lezen. OVSG neemt ten vol­le zijn rol op om scho­len hier­in te onder­steu­nen, o.a. via onze peda­go­gi­sche bege­lei­ding en pro­jec­ten zoals Leerkracht-Leeskracht.”


Werk­wij­ze van het onder­zoek
Voor dit onder­zoek gin­gen we aan de slag met de IGEAN-toet­sen uit de OVSG-Toets­wij­zer, uit­ge­ge­ven door Poli­teia. Aan deze toet­sen, ont­wik­keld door de inter­com­mu­na­le IGEAN, nemen jaar­lijks meer dan 20 000 leer­lin­gen deel uit een 100-tal lage­re scho­len. Dit bood ons een gro­te cohor­te resul­ta­ten om een her­me­ting mee te ver­ge­lij­ken. De 19 deel­ne­men­de scho­len van de her­me­ting, goed voor 2700 leer­lin­gen van 141 klas­sen, wer­den pro­por­ti­o­neel afge­stemd op de refe­ren­tie­groep op basis van de SES-inde­ling. Zo kun­nen we de resul­ta­ten van de her­me­ting in febru­a­ri 2021 ver­ge­lij­ken met de oor­spron­ke­lij­ke resul­ta­ten bij een gelijk­aar­di­ge leerlingenpopulatie.

Aan de slag met de resul­ta­ten
Met de resul­ta­ten van deze bevra­ging gaat de peda­go­gi­sche bege­lei­dings­dienst van OVSG aan de slag om posi­tie­ve effec­ten te berei­ken op de klas­vloer. De aan­dacht voor lees­on­der­wijs (en taal­ont­wik­ke­ling) in de basis­scho­len wordt een belang­rijk aan­dachts­punt in het drie­ja­ri­ge bege­lei­dings­plan.
Daar­naast ont­wik­kelt de peda­go­gi­sche bege­lei­dings­dienst een nieu­we publi­ca­tie over kwa­li­teits­vol lees­on­der­wijs van de kleu­ter­school tot de eer­ste graad secun­dair onder­wijs. De inzich­ten uit dit onder­zoek bie­den ook inspi­ra­tie voor de ont­wik­ke­ling van de nieu­we leer­plan­nen. De scho­len die deel­na­men, wor­den onder­steund om hun resul­ta­ten te ana­ly­se­ren en om te zet­ten in school­spe­ci­fie­ke acties. 

Lees het vol­le­di­ge rapport

Zoek je het alge­me­ne con­tact van een dienst?

Ga naar de contactpagina